معرفی جغرافیای استان مازندران با استفاده از فن آوری سنجش از دور

موقعیت جغرافیایی استان مازندران

استان مازندران با مساحت حدود 23833 کیلومتر مربع با مختصات 50 درجه و 21 دقیقه تا 54 درجه و 8 دقیقه طول شرقی و 35 درجه و 46 دقیقه تا 36 درجه و 58 دقیقه عرض شمالی در بخش جنوبی دریای مازندران، واقع شده است.

توپوگرافی استان مازندران
مازندران، استانی است ساحلی که دارای مرز مشترک طولانی با دریاست. تمامی شهرستانهای استان به جز آمل، بابل، قائم‌شهر و سوادکوه، با دریا دارای مرز ساحلی هستند.

• مناطق کوهستانی

این ناحیه که در بخش جنوبی استان واقع شده، منطقه را از استانهای سمنان، تهران، البرز و قزوین جدا می کند. بخشی از سلسله جبال البرز که در این استان واقع است، چندین رشته کوه موازی و قله‌ های متعددی دارد که مرتفع‌ ترین آنها در شرق استان، شامل علم‌کوه، تخت سلیمان، آزادکوه، سیاه‌ کمان و... هستند که همه آنها ارتفاعی بیش از 4000 متر دارند. بلندترین قله آن قله آتشفشانی دماوند (نیمه خاموش که هنوز ار دهانه آن گازهایی خارج می شود) با ارتفاع 5610 متر می باشد. مخروط دماوند در وسط رشته کوه البرز و کنار یک شریان حیاتی مهم به نام جاده هراز است و کوتاهترین راه تهران به دریای مازندران به شمار می‌ رود. در اطراف کوه دماوند، گسلهای "مشا"، "بلده"، "لار"، "کندوان" و گسل "فیروزکوه" واقع شده و فعالیتهای آتشفشان در جابه‌ جایی و لرزه‌خیزی این گسلها و تغییر شکل زمین در راستای گسل‌ها بر فعالیت آتشفشانی اثر می‌گذارد. چشمه های آب گرم معدنی فراوانی مانند آب گرم لاریجان، آب اسک، فلابن و استراباکو و... در این منطقه وجود دارد.

شکل - 1، مدل ارتفاعی از موزائیک تصاویر ماهواره ای سنتینل-2 (2019) استان مازندران

• مناطق کوهپایه ای

این منطقه بین ارتفاعات البرز در جنوب و جلگه کم ارتفاع ساحل خزر در شمال قرار دارد و شامل بقایای چین‌خوردگی‌ های دوران سوم و بقایای آبرفتهای قدیمی است که کوهستان های استان را به جلگه وصل می کند.

• مناطق جلگه ای

ناحیه جلگه ای این استان بصورت هلالی شکل بین ساحل دریای مازندران و کوهپایه های شمالی البرز واقع شده که پهنای آن در همه نقاط یکسان نیست و به علت بارندگی زیاد همیشه سرسبز است. رودهای متعدد، تقریباً به موازات هم از کوهستان به سوی جلگه و دریا روان هستند به همین دلیل شهرهای بزرگ استان در این ناحیه پدید آمده است.

شکل - 2، ناحیه جلگه ای استان مازندران بصورت هلالی شکل بین ساحل دریای مازندران و کوهپایه های شمالی البرز

زمین شناسی

قسمت اعظم استان مازندران در دامنه‌ های البرز شمالی واقع شده و ویژگیهای زمین‌شناسی و ساختاری البرز مرکزی را دارد. این کوه ها مانند کوه آتشفشانی (نیمه خاموش) البرز، چین های حاشیه ای ورق ایران مرکزی هستند که با ورق توران (اوراسیا) فصل مشترک دارد. فعالیت های نیروهای درونی و بیرونی زمین، همچنین پیشروی و پسروی دریاهای قدیمی باعث گردیده که رسوبات تمام دوره های زمین شناسی در این استان باشد. در استان مازندران چند زون ساختاری جداگانه قابل شناسایی است که از شمال به جنوب عبارتند از:

زون فروافتاده خزر جنوبی- فرونشست خزر جنوبی یک فروافتادگی درون قاره‌ای است.
زون گرگان ـ رشت - که دارای رسوبات متعلق به حوضه خزر است که به علت فرونشینی کف آن ساحل قدیمی را رها کرده است.
زون البرز مرکزی - بلندی‎ های شمال صفحه ایران است که تاقدیس های آن در راستای شرقی- غربی از آذربایجان تا خراسان امتداد دارد.

اقلیم
موقعیت جغرافیایی خاص استان مازندران در مجاورت با دریای مازندران، باعث گردیده که علاوه بر اینکه این منطقه از رطوبت دریا برخوردار است، توده های هوای متعددی نیز از سیبری و دریای مدیترانه و... به این منطقه وارد شده و تولید بارش و سرما کنند. بطور کلی این استان دارای دو نوع آب و هوا می باشد که شامل:

• آب و هوای معتدل خزری

جلگه های غربی و شرقی تا کوهپایه های شمالی البرز استان مازندران، دارای آب و هوای معتدل خزری هستند که به علت فاصله اندک آن تا کوهستان و نزدیکی به دریا از رطوبت و بارش های قابل ملاحظه ای برخوردار است که از غرب به شرق این بارش ها کاهش می یابد. رطوبت نسبی بالا و زیاد بودن تعداد روزهای ابری، منجر به ایجاد تابستانهای گرم و مرطوب و زمستانهای معتدل در این منطقه شده و تقریباً در تمام ماه‌های سال میزان بارش بیش از میزان تبخیر است.

• آب و هوای کوهستانی که دو نوع معتدل کوهستانی و سرد کوهستانی را شامل می شود

- آب و هوای معتدل کوهستانی
با حرکت به سمت کوهستان ها تغییر محسوسی در آب و هوا، ایجاد می شود به ویژه در نوار ارتفاعی 1500 تا 3000 متر، بطوریکه بارش ها و متوسط دمای ماهانه، کاهش می یابد از ویژگی های اقلیمی آن زمستان های سرد همراه با یخبندان های طولانی و تابستان های کوتاه مدت می باشد.

- آب و هوای سرد کوهستانی
در نوار ارتفاعی 3000 متر به بالا که شامل قلل مرتفع می شود، دمای هوا بشدت افت کرده و ریزش های جوی بیشتر بصورت برف می باشد و در برخی از قلل شرایط برای ایجاد یخچال های کوهستانی فراهم شده است، از جمله در علم کوه و تخت سلیمان.

منابع آبی

• منابع آب سطحی

استان مازندران در حوضه آبریز بزرگ دریای خزر قرار دارد که خود از چند زیر حوضه تشکیل شده از جمله زیر حوضه‌های رودهای چالوس، هراز، چالوس، تالار ـ بابل رود و نکا ـ تجن و رودهای متعدد کوچک و بزرگ دیگری نیز در آن جاری است. بیشتر رودهای جاری در مازندران دایمی بوده و به دریای مازندران می ریزند. رودخانه ها در نواحی کوهستانی در فصل زمستان و اوایل بهار پرآب و در تابستان‌ها کم‌ آب و گاهی خشک است. طول رودهای غرب این استان به دلیل نزدیک بودن کوه به دریا کوتاه‌تر و رودهای شرقی طولانی‌تر است.

- رودهای مهم استان مازندران عبارتند از:
• رودخانه چالوس - این رودخانه از بهم پیوستن رودهای کندوان، انگوران و زانوسی به وجود می آید و با عبور از دره های عمیق البرز غربی با شیبی تند به محل پل زغال رسیده و بالاخره به دریای خزر می ریزد.
• رودخانه هراز - این رودخانه به طول بیش از 150 کیلومتر از دامنه های شمالی کوه های لار و پالان گردن و لواسانات، سرچشمه گرفته و تا پلور، رود لار نامیده می شود و از پلور به بعد نام آن هراز است که قبل از رسیدن به دریای مازندران بخش وسیعی از جلگه مازندران را آبیاری می‌کند.
• رودخانه بابل - این رودخانه از کوه های البرز سرچشمه گرفته و شامل یک شاخه اصلی به نام بابلرود بوده و جهت جریان آن از جنوب به شمال می باشد و شاخه دیگر سجادرود از سمت غرب رودخانه اصلی سرچشمه گرفته و با طی مسیری 50 کیلومتری از شروع جلگه به بابلرود می ریزد.
• رودخانه تالار - این رودخانه که به دشت شیرگاه می ریزد از ارتفاعات ناحیه شمالی سلسله جبال البرز سرچشمه گرفته و در دره نسبتا باریکی تا دشت شیرگاه جریان می یابد. حوضه آبگیر این رودخانه برفگیر است. رودخانه تالار ۱۵۰ کیلومتر درازا دارد و به دشت شیرگاه در استان مازندران آبرسانی می‌کند.
• رود سه هزار - سه هزار رود تنکابن از به هم پیوستن آبراهه هایی که آب حاصل از ذوب برف را از ارتفاعات علم کوه و تخت سلیمان به پایین می آورند، تشکیل شده و بستری به نسبت بزرگ دارد و از پیج و خم های کوهستان پیروی می کند و با رسیدن به دشت، مخروط افکنه ای بزرگ و پهن را تا رسیدن به نوار ساحلی تشکیل می دهد.
• رود خانه تجن - رود تجن به طول حدود ۱۴۰ کیلومتر از کوه‌های علی خانی، داراب کوه و سرکوه از ناحیه کوهستانی هزارجریب در دامنه‌ های شمالی رشته کوه البرز سرچشمه می‌گیرد و با گذشتن از شرق شهر ساری، نزدیک آبادی خزرآباد، در ۲۵ متری پایین‌تر از سطح آب‌های آزاد به دریای خزر می‌ریزد. رودخانه تجن رودی است که در شرق شهرستان سرخس جاری است. این رود از تلاقی دو رود کشف رود و هریرود بوجود آمده است.

• منابع آب زیرزمینی

بخش عمده ای از آب آشامیدنی در استان مازندران از آب های زیرزمینی تأمین می شود، اما این استان به علت تراکم جمعیت ساکن و جمعیت شناور و برداشت بیش از اندازه از آب های زیرزمینی، با افت کمی و کیفی آب زیرزمینی مواجه است، از همین رو میزان املاح موجود در آب ازجمله نیترات و کلر در برخی از مناطق استان از جمله دشت‌های ساحلی رو به افزایش است. وضعیت آب‌های زیرزمینی شرق استان وخیم تر است به ویژه در دشت های بهشهر، نکا و گلوگاه که از بارش های کمتری برخودارند و به همین دلیل برداشت از آب این دشت ها را ممنوع اعلام کرده اند.
چشمه ها- یکی دیگر از منابع آبی طبیعی استان که از دل زمین به بیرون می جوشد، چشمه ها هستند که علاوه بر جاذبه گردشگری، خاصیت درمانی داشته و در معالجه امراض پوستی، مفصلی، عصبی و گوارشی مؤثرند، از جمله آب معدنی سورت چهاردانگه ساری، چشمه های آبگرم و معدنی رامسر، آبگرم لاریجان آمل، آب معدنی قرمرض نکا، چشمه هزارون قائم شهر، آب گرم آزرو بابل، آب گرم فلک ده تنکابن، چشمه گتوسرون سوادکوه، چشمه گرگین آباد دودانگه ساری.

شکل - 3، موزائیک تصاویر ماهواره ای سنتینل-2 (2019) شبکه آبی استان مازندران

دریاچه ها

• دریاچه کوهستانی ولشت

این دریاچه در شمال غربی مرزن آباد شهرستان چالوس واقع شده، یکی از 10 دریاچه آب شیرین کشور محسوب شده و جزء 71 اثر ملی ایران و آثار طبیعی کشور به شمار می رود. این دریاچه براثر یک زمین لغزش تحریک شده از زمین لرزه نهم اسفند ماه ۳۳۶ هجری شمسی (۲۳ فوریه ۹۵۸ میلادی) با بزرگای ۷,۷ است که دره رودخانه ولشت را مسدود کرده، به وجود آمده است. متاسفانه ورود آلاینده های محیطی، حیات انواع آبزیان را در معرض تهدید قرار داده است.

شکل - 4، تصویر ماهواره ای سنتینل-2 (2019) دریاچه ولشت

• دریاچه شورمست

دریاچه طبیعی شهرستان سواد کوه که در ۶ کیلومتری پل سفید و در مجاورت روستای شورمست واقع شده‌است. متاسفانه ویلاسازی ها نفس بسیاری از اراضی طبیعی و جنگلی با درختان کهنسال مجاور آن را تنگ کرده است.

شکل - 5، تصویر ماهواره ای سنتینل - 2 (2019) دریاچه شورمست

• دریاچه عباس آباد

این دریاچه در ارتفاع 400 متری از سطح دریا در جنوب شرقی بهشهر میان جنگل قرار گرفته است و به دلیل ساخت و سازهایی که شاه عباس در اطراف آن انجام داد به نام عباس آباد معروف گشته است. در کنار این دریاچه مجموعه باغ‌ های عباس‌آباد قرار گرفته که به عنوان یکی از باغ‌ های ایرانی در میراث جهانی یونسکو ثبت شده‌ است.

شکل - 6، تصویر ماهواره ای سنتینل- 2(2019) دریاچه عباس آباد

دریاچه های مصنوعی
دریاچه های مصنوعی در استان مازندران ایجاد شده که در واقع دریاچه های پشت سدها می باشد. با ساخت این سدها در محیط زیست شکننده استان مازندران، درختان بسیاری از بین رفته و باعث مهاجرت ساکنین اطراف آن شده است از جمله:

• دریاچه تنگه سلیمان

این دریاچه در پشت سد تنگه سلیمان (شهید رجایی) که بر روی رودخانه تجن زده شده و در 41 کیلومتری جنوب شهر ساری واقع شده است.

شکل - 7، تصویر ماهواره ای سنتینل- 2 (2019) دریاچه سد تنگه سلیمان

• سد برنجستانک

سد برنجستانک (زمزم) در جنوب شرق قائم شهر و در روستای برنجستانک و در حریم منطقه حفاظت شده جنگلی خیبوس واقع شده است.

شکل - 8، تصویر ماهواره ای سنتینل-2 (2019) دریاچه سد برنجستان

• دریاچه سد البرز

دریاچه سد البرز (لفور) که بر روی رودخانه لفور ساخته شده است، در شهرستان سوادکوه شمالی در بخش لفور و در ۴۵ کیلومتری جنوب شرقی بابل واقع شده است.

شکل - 9، تصویر ماهواره ای سنتینل-2 (2019) دریاچه سد البرز (لفور)

تالاب ها

• تالاب زاغمرز

مجموعه سه مرداب لپو، شیرخان لپو و پلنگان زاغمرز در پانصد متری دریای خزر، در غرب تالاب میانکاله و در شمال زاغمرز در استان مازندران واقع شده که زمانی جزئی از دریای خزر بوده‌اند و به مرور زمان با عقب‌ نشینی دریا از آن جدا گشته و کم‌کم با آب دریا و سیلابها پر شده‌اند.

• تالاب بین‌المللی و پناهگاه حیات وحش میانکاله

این تالاب به عنوان اولین تالاب بین‌المللی ایران و جزو با اهمیت ترین ذخیره‌ گاه های زیستکره محسوب میگردد که علاوه بر پشتوانه ارزشمند تولید مثل بخش عظیمی از ماهیان دریای خزر، مأمن بیش از دو سوم از 504 نوع پرنده بومی یا مهاجری است که در طول سال در ایران مشاهده می‌شوند، از این رو به بهشت پرندگان ایران نیز شهرت دارد. به علاوه دارای چمنزارها و دیگر پوشش‌ های گیاهی ارزشمندی در حاشیه جزر و مدی (جنگل‌زارها) است. متاسفانه اخیرا به دلایل مختلف آبزیان آن مسموم و تلف شده اند.

شکل - 10، تصویر ماهواره ای سنتینل-2 (2019) از تالاب های زاغمرز و میانکاله

پوشش گیاهی

• جنگل ها

در بین 31 استان کشور، استان مازندران 7% جنگل های ایران را داراست که شامل درختان پهن برگ هیرکانی تا ارتفاع 1800 متری، سوزنی برگ ها تا ارتفاع 2500-1800 متری و از 2500 متر به بالا سایر گونه های درختی می باشد. از غرب به شرق تراکم جنگل کم می شود. جنگل های هیرکانی با قدمت 40 میلیون ساله از نظر تنوع زیستی، گونه های مختلف گیاهی در دنیا بی نظیر است و درختانی مرتفع و با قدمت زیاد از جمله درختان سرخدارهای هزار ساله، بلوط های 500 ساله و راش های 300 ساله را شامل می شود. طی 40 سال حدود 50 درصد از حجم این جنگل ها کاسته شده است و همچنان به طور مستمر مورد بهره برداری های سنگین و تغییر کاربری قرار دارند و بصورت گسترده ای پیامد هایی نظیر سیل، رانش زمین، توفان، خشکسالی های مکرر و جنگل سوزی های وسیع را بدنبال داشته است. بیشترین تخریب صورت گرفته نیز توسط شرکت های چوب برای تولید کاغذهای مقوایی، مقوا، کارتن و کاغذ روزنامه انجام می گیرد که از سال 1352 همچنان ادامه دارد. این جنگل ها به نسل های آینده نیز تعلق دارند ولی متاسفانه با ساخت و ساز بی رویه، احداث کارخانجات مختلف از جمله کارخانه سیمان در شهرستان نکا، کارخانه چوب و کاغذ، دفن پسماند در دل جنگل ها و... دیگر جنگلی برای نسل های آینده باقی نخواهد ماند. با پایش های ماهواره ای جنگل های ایران، فاجعه تخریب این میراث طبیعی بیشتر مشخص می شود. در چهل و سومین اجلاس یونسکو که در تاریخ 14 تیرماه 1398 در باکو برگزار گردید، جنگل های هیرکانی ایران با تائید کارشناسان "اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت" به عنوان میراث طبیعی ایران، ثبت جهانی شد. این جنگل ها در استان مازندران شامل، بولای دودانگه و چهاردانگه"، "جنگل الیمستان هراز" در آمل، جنگل "واز" حوضه کجور، "چهارباغ" چالوس، جنگل "خشک داران" است. البته در حال حاضر تنها 7% از جنگل ‌های هیرکانی، ثبت جهانی شده‌اند. بقیه آن که بخش بزرگ‌تری را شامل می شود، به خاطر نداشتن استاندارد کافی از ثبت جهانی محروم ماند. بعد از ثبت جهانی در واقع ایران متعهد گردیده است در قالب 306 هزار هکتار که شامل 129 هزار هکتار زون مرکزی و 177 هزار هکتار زون گردشگری می باشد، درختی قطع نشود و اجازه تغییرکاربری و تبدیل آن به مزارع کشاورزی، باغات و سکونت گاه ها داده نشده و ورود و دفن پسماند و تزریق شیرابه آنها، ورود دام، قاچاق چوب های جنگلی و... در آن ممنوع شود. ثبت جنگل های هیرکانی در یونسکو، جذب اعتبار مالی از این سازمان جهانی را نیز به دنبال خواهد داشت و باعث حفظ مطلوب تر این ذخایر بزرگ طبیعی جهانی خواهد شد.

از گیاهان ارزشمندی که در سالهای اخیر به علت هجوم آفت شب پره درحال نابودی است، درختان شمشاد می باشد که درختان پهن برگ، براق و همیشه سبز (به علت سمی بودن برگ های آن مورد استفاده دام قرار نمی گیرد) و از گونه های ارزشمند و کمیاب جنگل های هیرکانی است. شمشاد، این گونه منحصر به فرد که یک جامعه گیاهی مخصوص جلگه های خزری است در فهرست گونه های در معرض انقراض اتحادیه بین المللی حفظ طبیعت (IUCN) قرار دارد و از سال 1371

شکل - 11، تصاویر ماهواره ای سنتینل-2 (2019) از شمشادستان های واقع در ذخیره گاه شمشاد اندرود (در جنوب شرق نوشهر)، پارک میرزاکوچک (جنوب آمل)، ذخیره گاه شمشادهای منطقه حفاظت شده خیبوس (قائم شهر)، پارک جنگلی سی سنگان و شمشادستان در جنوب غرب افراچال (جنوب ساری)

• مراتع

مراتع استان شامل چمنزارهای کوهستانی، گیاهان زیردرختی جنگل و گیاهان استپی است. مراتع ییلاقی بصورت چمنزار در ارتفاعات البرز و در بالای جنگل های سوزنی برگ گسترش دارند.

مناطق چهار گانه محیط زیست در استان مازندران
شامل: پارک ملی، اثر طبیعی، پناهگاه حیات وحش و مناطق حفاظت شده

• پارک ملی

- پارک ملی کیاسر
این پارک با مساحت ۹,۲۶۵ هکتار در استان مازندران در مرز شمالی پناهگاه حیات وحش دودانگه و در جنوب شهر کیاسر واقع شده و در سال ۱۳۸۲ طی مصوبه شورای عالی محیط زیست به عنوان پارک ملی معرفی شده است. این منطقه کوهستانی دارای جنگل‌های طبیعی و اراضی مرتعی مشجر است.
- پارک ملی پابند
پارک ملی پابند به مساحت ۱۸,۲۵۳ هکتار در شهرستان بهشهر و قسمت کوچکی از آن در شهرستان نکا در استان مازندران قرار دارد، همچنین طبق نقشه ارائه شده در اطلس مناطق حفاظت شده، بخش کوچکی از آن نیز در شهرستان دامغان (استان سمنان) قرار دارد. این پارک در سال ۱۳۸۲ به عنوان پارک ملی معرفی شده است. پارک ملی پابند منطقه ای است کوهستانی در ارتفاعات البرز شرقی با قله های مرتفع و دره های پر آب که رودخانه ظالم رود از میان آن عبور می کند. منطقه حفاظت شده هزار جریب، مناطق شکار ممنوع پابند و هزار جریب هم مرز و در مجاورت با این پارک قرار دارند. از ویژگیهای این پارک می توان به وجود جنگل های کم نظیر هیرکانی در آن اشاره کرد. متاسفانه در این منطقه جنگل تراشی های زیادی انجام گرفته است.

• اثر طبیعی ملی

- قله دماوند
مخروط آتشفشانی دماوند با ارتفاع 5671 متر به عنوان بلندترین قله ایران، در کوهستان البرز مرکزی واقع است و زمین شناسان حداقل سن دماوند را در حدود 38 هزار و 500 سال تخمین زده اند. ولی گروهی دیگر، فعالیت اصلی دماوند را به دوره زمین شناسی هولسن نسبت داده اند. در ضلع شمالی مخروط دماوند یک یخچال دامنه ای به طول حدود 2 کیلومتر از زمان های بسیار دور شکل گرفته. اثر طبیعی قله دماوند در سال 1381 به مساحت 1192 هکتار حفاظت شده اعلام شد که شامل کل مخروط دماوند نشده و تنها قله دماوند از ارتفاع 4500 متر به بالا را شامل می شود. متاسفانه بیش از دو دهه است که مخروط دماوند با تخریب، معدن کاری، ویلاسازی و...مواجه است.
- قلل علم کوه
اثر طبیعی ملی علم‌کوه منطقه‌ای شامل قلهٔ علم‌کوه دومین قلهٔ مرتفع ایران و کوهپایهٔ آن است که در ۲۰ کیلومتری جنوب غربی شهر کلاردشت در شهرستان چالوس استان مازندران قرار دارد. در خرداد ماه سال 1381 به مجموعهٔ مناطق تحت حفاظت پیوست. این منطقه قله‌های مرتفع، یخچال‌ها، دیواره‌های صعب‌العبور و چشم‌اندازهای طبیعی و زیبایی دارد.
- خشکه داران
این اثر طبیعی ملی حفاظت شده به عنوان تنها جنگل جلگه‌ای و بکر و از آخرین بازمانده‌های اکوسیستم‌های جنگلی جلگه‌ای شمال ایران است.

شکل - 12، تصویر ماهواره ای سنتینل - 2 (2019) قله دماوند

• پناهگاه حیات وحش

- پناهگاه حیات وحش میانکاله
این پناهگاه شامل شبه جزیره میانکاله، خلیج گرگان و جزیره آشوراده می باشد که در سال ۱۳۴۸ به عنوان منطقه حفاظت شده اعلام و سپس در سال 1354 به عنوان پناهگاه حیات وحش میانکاله ارتقا یافت. همچنین میانکاله به علت داشتن ارزش‌های متنوع زیستی (شامل حدود ۲۴۰ گونه از پرندگان ایران که ۴۰ گونه از آن را گونه‌های دارای طبقات حفاظتی بر اساس طبقه‌بندی گونه‌های حمایت شده و در معرض خطر (IUCN) تشکیل می دهند)، تاریخی، اقتصادی و آموزشی و تفرجی در زمره یکی از ۹ ذخیره‌گاه زیست‌کره در سال ۱۳۵۵ به کمیته برنامه انسان و کره مسکون یونسکو (MAB) معرفی و انتخاب گردید. ۱۷۹ گونه گیاهی در پناهگاه حیات وحش میانکاله شناسایی شده است.
- پناهگاه حیات وحش دودانگه ساری
پناهگاه حیات وحش دودانگه و چهاردانگه منطقه ای است کوهستانی با مساحت ۱۶,۹۰۴ هکتار که در حدود ۹۵ کیلومتری جنوب شرقی شهرستان ساری واقع شده و با پارک ملی کیاسر، هم مرز می باشد. این منطقه آب و هوای متنوعی دارد، بطوریکه در ارتفاع ۸۰۰ تا ۲۰۰۰‏ هوایی مرطوب سرد و در ارتفاع بالاتر از ۲۰۰۰ متر،‏ نیمه خشک و سرد است. این منطقه در سال 1354، به عنوان پناهگاه حیات وحش دودانگه اعلام گردید.
- پناهگاه حیات وحش دشت ناز
پناهگاه حیات وحش دشت ناز با وسعت ۵۶ هکتار بصورت لکه ای از اراضی جنگلی جلگه ای بازمانده از اراضی جنگل جلگه ای در دشتی هموار قرار دارد که در سال ۱۳۴۶ تحت حفاظت قرار گرفت، سپس در سال 1354 به عنوان پناهگاه حیات وحش معرفی گردید. دشت ناز به عنوان مرکز تکثیر گوزن زرد ایرانی، مورد استفاده قرار گرفته است. پوشش گیاهی و جنگلی آن مورد تخریب های بسیاری قرار گرفته است.
- پناهگاه حیات وحش سمسکنده
پناهگاه حیات وحش سمسکنده با وسعت 1041 هکتار در جنوب شرقی شهر ساری واقع شده و بصورت اراضی جنگلی جلگه ای کم ارتفاع می باشد. این پناهگاه ابتدا در سال ۱۳۵۲ تحت حفاظت قرار گرفت و سپس در سال 1354 به عنوان پناهگاه حیات وحش معرفی گردید. بخشی از آن بصورت اراضی جنگلی خزری با گونه‌های شاخص بلوط، انجیلی،‌ آزاد و توسکا و بخش دیگر پناهگاه زیستگاه و محل تکثیر گوزن زرد می باشد. متاسفانه در این منطقه پسماندها نیز دفن می شوند.
- پناهگاه حیات وحش فریدونکنار
پناهگاه حیات وحش فریدونکنار با وسعت 47 هکتار بصورت اراضی زراعی و ماندابی جلگه ای و بخش کوچکی از آن بصورت آبگیر طبیعی به عنوان پناهگاه و زیستگاه پرندگان مهاجر در سال 1354 به عنوان پناهگاه حیات وحش به ثبت رسید. به علت تغییر کاربری های انجام شده و تخریب اراضی، از وسعت این منطقه کاسته شده است و به حدود 35 هکتار رسیده است. علاوه بر این شکار غیر قانونی و عرضه پرندگان مهاجر در این منطقه همچنان ادامه دارد.

• مناطق حفاظت شده

- منطقه حفاظت شده بلس کوه
منطقه حفاظت شده بلس کوه با مساحت 11211 هکتار در 16 کیلومتری جنوب شهر تنکابن واقع شده و رودخانه سه هزار، مرزشرقی و رودخانه های دوهزار و دریاسر مرز غربی منطقه را تشکیل می دهد. این منطقه کوهستانی (بلس کوه با ارتفاع 3147 متر)، یکی از بستر های مهم جنگل های باستانی هیرکانی است که در سال 1380 حفاظت شده اعلام گردید.

- منطقه حفاظت شده واز
منطقه حفاظت شده واز با وسعت ۹۶۴۶ هکتار در جنوب شهرستان نور بصورت اراضی جنگلی جلگه ای و دامنه های جنگلی کم ارتفاع قرار دارد. این منطقه در سال 1380 به عنوان منطقه حفاظت شده اعلام گردید. تجاوز به عرصه های طبیعی و تخریب اراضی ملی، قاچاق چوب و صید و شکار مهمترین عوامل تخریب و تهدید این منطقه بشمار می روند.

- منطقه حفاظت شده خیبوس و انجیل سی
منطقه حفاظت شده خیبوس و انجیل سی با وسعت ۳۴۷۱ هکتار در استان مازندران در مسیر جاده قائم شهر – تهران قرار دارد. این منطقه پوشیده از جنگل های با ارزش هیرکانی و شمشاد، در سال 1378 منطقه حفاظت شده اعلام گردید.

- منطقه حفاظت شده البرز مرکزی
منطقه حفاظت شده البرز مرکزی با مساحت ۳۹۸,۸۲۶ هکتار مابین استان های تهران، البرز و مازندران قرار گرفته است و سهم استان مازندران برابر با ۲۹۵۷۶۸ هکتار، استان تهران ۳۸۹۰۹ هکتار و استان البرز ۶۴۱۴۹ هکتار می باشد. این منطقه در قسمت جنوبی بیشتر بصورت کوهستانی با قلل مرتفع و دره های فراوان و سرسبز، رودخانه خروشان کرج، چشمه های متعدد، می باشد. از نظر تقسیم بندی رویشگاهی، این منطقه جزء ناحیه ایرانی – تورانی محسوب و یکی از ذخیره گاه های ژنتیکی ایران بشمار می رود که حدود ۱۱۰۰ گونه گیاهی در این منطقه شناسایی شده است و در سال 1446 منطقه حفاظت شده اعلام گردید. دخل و تصرفات در این منطقه از جمله اجرای طرح های بزرگی مانند احداث آزاد راه تهران شمال، تونل انتقال آب سد کرج به تهران، خط انتقال برق سیاه بیشه – ورد آورد و غیره بدون توجه به ملاحظات زیست محیطی نیز مشکلاتی را برای عرصه های طبیعی و اکوسیستم منطقه بوجود آورده است. همچنین تخریب پوشش گیاهی و جنگل تراشی ها در این منطقه به ویژه در حاشیه رودخانه ها، روستاها و سد سازی ها، رخداد سیل و خسارات آن را بیشتر کرده است.

- منطقه حفاظت شده شش رودبار
منطقه حفاظت شده شش رودبار با مساحت 7832 هکتار واقع در استان مازندران، منطقه کوهستانی با دامنه ارتفاعی 740 تا 2820 متر است و کوه های آن آخرین کوه های البرز مرکزی در این بخش از مازندران می باشد که منشاء رود های حوزه های غربی رودخانه تالار است. این منطقه دارای پوشش های جنگلی کم نظیر هیرکانی و مراتع همراه با رودخانه های پر آب شش رودبار و چرات است که بخش هایی از مرز های منطقه را تشکیل می دهند. آب و هوای منطقه نیز نیمه مرطوب معتدل است. شش رودبار از سال 1380 تحت حفاظت قرار گرفته است. جنگل تراشی ها، معادن روباز (معدن فلورین)، منطقه را آسیب پذیر کرده است.

- منطقه حفاظت شده اساس
منطقه حفاظت شده اَساس با وسعت 2997 هکتار، واقع در شرق شهر پل سفید، منطقه ای کوهستانی است با پوشش جنگل های هیرکانی و جزء آبخیز های جنوب شرقی رودخانه کسلیان از زیر شاخه های مهم شرقی رودخانه تالار می باشد. این منطقه در سال 1380 حفاظت شده اعلام شد. متاسفانه جنگل تراشی های زیادی در منطقه برای تولید چوب و کاغذ، انجام گرفته است.

- منطقه حفاظت شده هراز
منطقه حفاظت شده هراز (سیاه بیشه) با وسعت ۱۵,۴۷۱ هکتار در جنوب شهرستان آمل در استان مازندران واقع شده است. این منطقه کوهستانی و جنگلی دارای دره های عمیق و پر آبی است که رود هراز آن را به دو نیمه شرقی و غربی تقسیم می کند و پوشش گیاهی منطقه حفاظت شده هراز شامل جنگل های هیرکانی و مرتع ییلاقی می باشد. این منطقه در سال 1380 به عنوان منطقه حفاظت شده به ثبت رسید. در حالی که رودخانه هراز در تاریخ ۱۳۴۶ به عنوان رودخانه حفاظت‌شده ثبت شده است بررسی‌های انجام شده نشان می‌دهد طی سا ل های اخیر کارگاه های پرورش ماهی در حریم کیفی این رودخانه احداث شده به شکلی که حدود ۹۰ درصد آب این رودخانه در بخش‌های مختلف وارد این کارگاه‌ها شده و پساب آن ها بدون تصفیه، وارد این رودخانه می گردد.

- منطقه حفاظت شده چهارباغ
منطقه حفاظت شده چهار باغ با مساحت 19482 هکتار در غرب منطقه حفاظت شده البرز مرکزی، ده کیلومتری شرق اثر طبیعی ملی علم کوه و در شمال روستای سیاه بیشه واقع شده است. این منطقه با آب و هوای نیمه مرطوب سرد در واقع منطقه ای کوهستانی است با دره های عمیق و پر آب، جنگلهای نیمه انبوه و کم نظیر هیرکانی و مراتع ییلاقی که رودخانه های چالوس، مکا رود و انگوران در آن جار ی هستند. منطقه حفاظت شده چهار باغ در سال 1380 به فهرست مناطق حفاظت شده اضافه شد. سه دهه قبل این منطقه دارای جنگل های متراکم هیرکانی با کوه ها و دره های شگفت انگیزی به عنوان زیستگاه بسیاری از جانوران بی نظیری بود که بر اثر جنگل تراشی ها و سدسازی های (از جمله سد سیاه بیشه) انجام شده، بسیاری از آنها سال هاست که دیگر دیده نشده اند. همچنین معدنکاری در این منطقه (معدن باریت و فسفات الیت، معدن سنگ) این منطقه حساس را آسیب پذیر کرده است.

- منطقه حفاظت شده رودخانه چالوس
منطقه حفاظت شده رودخانه چالوس با مساحت 15827 هکتار شامل رودخانه چالوس و شاخه های شرقی و شاخه های غربی آن است که حوضه آبریزی به وسعت 167500 هکتار را تشکیل می دهد. رودخانه های بخش غرب چالوس، پس از عبور از منطقه حفاظت شده چهارباغ به مادر رود چالوس می پیوندند و رودخانه های بخش شرقی چالوس در منطقه حفاظت شده البرز مرکزی قرار می گیرند. وضعیت بستر و حوضه های رودخانه چالوس در شرق در منطقه حفاظت شده البرز مرکزی و در غرب در منطقه حفاظت شده چهار باغ به علت جنگل زدایی، سد سازی، معدنکاری، این منطقه را که در سال 1360 حفاظت شده اعلام شد، از نظر سیلخیزی آسیب پذیر کرده است.

- منطقه حفاظت شده بولا
منطقه حفاظت شده بولا با مساحت ۳۷۵۹۲ هکتار در استان مازندران در مسیر جاده قائم شهر – تهران واقع شده و با پناهگاه حیات وحش دودانگه و منطقه حفاظت شده پرور هم مرز است. این منطقه دارای اراضی جنگلی متراکم و انبوه و همچنین درختان شمشاد است. منطقه جنگلی بولا در سال 1378 حفاظت شده اعلام گردید ولی جنگل تراشی ها، تخریب اراضی منابع ملی، قاچاق چوب، شکار غیر مجاز، شمشادهای آفت زده، از مهمترین عوامل تخریب کننده این منطقه حفاظت شده به شمار می روند.

شکل - 13، موزائیک تصاویر ماهواره ای سنتینل-2 (2019) مناطق حفاظت شده و حیات وحش استان مازندران

معضلات زیست محیطی و مخاطرات طبیعی استان مازندران

• سیل

عوامل مختلفی مانند وضعیت حوضه آبخیز، بارش، نوع خاک و پوشش گیاهی در پتانسیل سیل خیزی اثر دارد. دخالت‌های انسانی، تغییر اقلیم، تجاوز به حریم جنگل و تبدیل منابع طبیعی به زمین‌های کشاورزی، سست شدن خاک و ساخت و سازهای غیرمجاز به ویژه در حاشیه رودخانه ها و سد سازی ها و ...، مقاومت اراضی را در برابر بروز سیل‌ها در استان مازندران به شدت کاهش داده است. به علاوه توپوگرافی استان نیز منطقه را در برابر سیل آسیب پذیر کرده است، بطوریکه بیش از 75 درصد از زمین های استان دارای شیب بیش از 10 درصد و حدود 40 درصد دارای شیب بالای 50 درصد است، یعنی سطح زمین‌های پست و جلگه‌ای استان که حدود 23 درصد از زمین های آنرا شامل می شود، پایین است و آب حاصل از بارندگی با سرعت نسبتا بالایی از ارتفاعات به سوی مناطق جلگه ای که در برخی مناطق پایین تر از سطح دریا است، سرازیر می شود و این حجم آب اضافی حاصل از سیلاب‌ها به سختی به دریا تخلیه می‌شود، در نتیجه مدت زمان بیشتری در این مناطق پست باقی می ماند.

• زلزله

مجاور بودن استان مازندران با رشته کوه البرز و موقعیت مکانی ویژه که بین زون برخوردی ورق های اوراسیا در شمال استان و گندوانا در جنوب استان قرار دارد (استان مازندران مشخصات محیط های حاشیه قاره را دارا می باشد)، این استان را زلزله خیز کرده است. لرزه‌خیزی مازندران بیشتر تحت تاثیر گسل "البرز شمالی" و گسل "مازندران" در بخش‌های مرکزی "نور" و "بلده" و گسل "شمال البرز مرکزی" و همچنین گسل "بهشهر" و قطعه شرقی گسل "البرز شمالی" در بخش‌های شرقی البرز مرکزی است. همچنین مهمترین گسل‌های لرزه‌زا در منطقه البرز مرکزی شامل گسل‌های "شمال البرز"، گسل "خزر" (مازندران)، گسل "لاریجان"، گسل "لار"، گسل "مشا"، گسل "کندوان" و گسل "بلده" می‌شود. از سه ناحیه شرقی، غربی و مرکزی مازندران، ناحیه مرکزی دارای گسلهایی با پتانسیل زلزله خیزی بیشتری است.

• آلودگی آب

- دریای مازندران
پساب زمین های کشاورزی و باغات که شامل سموم دفع آفات و کودهای شیمیایی می شود، فاضلاب های شهری و صنعتی که از طریق رودخانه ها وارد دریای مازندران می شود، همچنین بهره برداری از منابع نفتی زیر دریا در کشورهای همسایه، این دریا را آلوده کرده است.

- برخی از رودخانه های آلوده حوضه دریای مازندران
° سفیدرود
رودخانه سفیدرود از جمله منابع آبی مهم گیلان به شمار می‌رود که از خارج استان سرچشمه می‌گیرد و طی مسافتی طولانی به دریای مازندران می ریزد در نتیجه در طول مسیر خود، با منابع مختلف آلوده می گردد. تخلیه هزاران تن نیترات، فسفات و انواع حشره‌کش‌ها، سموم شیمیایی کشاورزی، آلاینده های میکروبی، باعث گردیده است تعادل زیستی آن به مخاطره بیفتد. همچنین تخلیه پساب های‌ صنعتی و خانگی و انواع زباله‌های رهاشده روستایی و شهری، سفیدرود را به زباله‌‌دانی تبدیل کرده است و با انتقال این آلودگی‌ها به خزر، فاجعه زیست محیطی هر روز ابعاد گسترده‌تری می‌گیرد.
° رودخانه هراز
این رودخانه بعد از آبیاری بخش وسیعی از جلگه مازندران، به دریای خزر می ریزد و یکی از منابع مهم آبی کشور است. ساخت و ساز غیر مجاز در حریم رودخانه، دپوی زباله های شهری و روستایی و تخلیه فاضلاب های آن ها، همچنین تخلیه فاضلاب سرویس های بهداشتی و ظرفشویی رستوران های بین راهی به ویژه در مسیر جاده هراز، تخلیه فاضلاب های صنعتی، کیفیت آب را پایین آورده است. علاوه بر آن ایجاد فزاینده معادن شن و ماسه در بستر و حاشیه رودخانه هراز و ماشین آلات این کارگاه ها که با شستن شن و ماسه، خاک آن ها را وارد این رودخانه می کنند، آلودگی آن را چندین برابر کرده که این آلاینده ها را با خود به دریا حمل می کند.
° رودخانه چالوس
این رودخانه به عنوان یکی از رودخانه های حفاظت شده کشور و یکی از مهم ترین منابع تامین آب شیرین مصرفی بخش های صنعت، کشاورزی و شهری می باشد که از مجاور مناطق مسکونی و زراعی عبور کرده و در نهایت به دریای خزر می ریزد. این رودخانه نیز مانند سایر رودخانه های جاری در استان های شمالی با آلودگی های بسیاری از جمله در دو بخش معادن و فاضلاب انسانی، مواجه است. حدود 6 معدن و تعدادی واحدهای آلاینده در حوزه رودخانه چالوس مشغول به فعالیت هستند.
◦ رودخانه تالار
رودخانه تالار به سبب تامین آب کشاورزی و پرورش ماهی اطراف آن اهمیت بسیاری دارد ولی به سبب نشت بقایای کودهای کشاورزی، سموم شیمیایی و فاضلاب، وجود کارگاه های شن و ماسه، تخلیه فاضلاب های شهری و روستایی و صنعتی به رودخانه، بسیار آلوده است و به علت بارندگی و فرسایش خاک در مراتع و مناطق بالادست در اکثر اوقات آب آن گل‌آلود است.
° رودخانه بابل
این رودخانه یکی از رودهای پرآب استان مازندران است که پس از عبور از جنگل و شالیزارها به دریای مازندران می ریزد. آلودگی آب این رودخانه به سبب شستشوی شن و ماسه استخراج شده از معادن کوهی، تخلیه فاضلاب شهری به دلیل عدم اجرای کامل شبکه جمع آوری و سیستم تصفیه فاضلاب شهری، تخلیه برخی از زباله ها توسط مردم به داخل رودخانه ها، ورود پس آبهای کشاورزی و همچنین هدایت فاضلاب از طریق تانکرهای فاضلاب کشی به داخل رودخانه، می باشد. این آلودگی ها باعث تغییر حالت فیزیکی و شیمیایی آب شده و می تواند انواع بیماری های میکروبی و ویروسی ایجاد کند.
◦رودخانه نکا
رودهای بسیاری در حوضه آبریز نکا بهم پیوسته تا رودخانه نکا را به وجود آورده و بعد از عبور از شهر نکا به دریای خزر می ریزد. این رودخانه در مسیر عبور طولانی خود براثر پساب‌های حاصل از معادن زغال‌سنگ، ایستگاه‌های راه‌آهن، کارخانجات بزرگی همچون کارخانه چوب- کاغذ نکا همچنین پساب‌های خانگی و صنعتی، فاضلاب‌های واحدهای خدماتی اطراف رودخانه، پساب های سموم کشاورزی، آلوده می گردد.
° خلیج گرگان
خلیج گرگان بزرگترین خلیج دریای مازندران بین دو استان مازندران و گلستان واقع گردیده از آلودگی رنج می برد. آلودگی ناشی از پساب های تولید صنایع در سطح منطقه که دارای مواد محلول و معلق نفتی می باشد و با ورود به آب های سطحی وارد خلیج گرگان و دریای مازندران می گردند، همچنین با توجه به فعالیت های اقتصادی در زمینه صنعت ماهیگیری، توریسم، تخلیه مستقیم و غیر مستقیم زباله ها و فاضلاب های شهری، روستایی، شهرک های صنعتی، کشاورزی و نیز نیمه بسته بودن آن و میزان کم تبادل آب با نواحی اطراف، پتانسیل آلودگی آن را بشدت بالا برده است. به علت مجاورت نیروگاه شهید سلیمی نکا با تالاب بین المللی میانکاله در شرق خلیج گرگان که از سوخت مازوت استفاده می کند و همچنین منطقه ویژه امیر آباد، آلودگی این بخش ها را بیشتر کرده است.

شکل - 14، تصویر ماهواره ای از خلیج گرگان، تالاب میانکاله، نیروگاه شهید سلیمی نکا، همچنین منطقه ویژه امیر آباد

• آلودگی هوا

با وجود پوشش های جنگلی، منابع آلاینده مانند سوخت های فسیلی، وجود تاسیسات صنعتی، از جمله نیروگاه، شرکت سیمان، صنایع ریخته گری، کارخانجات آجر پزی و...باعث آلودگی هوای استان شده است.

تغییر کاربری اراضی در حوضه آبریز مازندران

اثرات تغییر کاربری اراضی و ساختمان سازی ها در دل جنگل های ارزشمند استان های شمالی کشور بر کیفیت خاک، منابع آبی، کشاورزی و زندگی بومیان منطقه اثر گذاشته است. برای نمونه می توان در میان جنگل های زیبا، ویلا هایی را در جنوب روستای سکنده مازندران مشاهده کرد که با قطع درختان راش و سایر پوشش گیاهی بی نظیر آن صورت گرفته است.

شکل - 15، تصاویر ماهواره ای از ساختمان سازی ها در دل جنگل طی بازه زمانی سال های 1385 الی 1393

شکل - 16، تصاویر ماهواره ای سنتینل-2 (2019)، میزان تخریب جنگل های هیرکانی در جنوب شهرستان نکا را بر اثر فعالیت های صنعتی نشان می دهد (کارخانه سیمان در سال 1353 در شهرستان نکا تاسیس و در سال 1360 فعالیت خود را شروع نمود).

همانطور که در تصاویر مشاهده می شود، طی گذشت 20 سال (1398-1378) دیگر از جنگل های انبوه خبری نیست و مساحتی حدود 75 هکتار جنگل تراشی فقط در منطقه ای که در تصویر مشخص شده، انجام گرفته است.

شکل - 17، نمونه دیگر جنگل تراشی های انجام گرفته در جنوب ساری در پهنه کلا شمالی می باشد که برای تامین چوب کارخانه چوب و کاغذ مازندران، طی 20 سال مساحتی حدود 25 هکتار از جنگل های هیرکانی از جمله درختان کهنسال بسیار با ارزش راش، ممرز، انجیلی، لرک، فقط در منطقه مشخص شده در تصویر، قطع گردیده است. در این منطقه علاوه بر تخریب جنگل، شن و ماسه زیادی برداشت می شود در نتیجه اکوسیستم جانوری و گیاهی را تحت تاثیر قرار داده و چشمه های طبیعی از بین رفته است.

• آلودگی خاک

توسعه کشاورزی و صنعتی با ایجاد انواع مختلف آلودگی در اجزاء اصلی محیط زیست یعنی خاک، آب و هوا، همراه است. استان مازندران نیز با مصرف رو به رشد کودهای شیمیایی در بخش کشاورزی، دفع زباله های شیمیایی و پساب های صنعتی کارخانجات به محیط های طبیعی، نه تنها خاک این منطقه را آلوده کرده است، بلکه در صورت عدم توجه در دراز مدت، اثرات نامطلوبی را بر چرخه حیات در این منطقه وارد خواهد نمود. همچنان صدها تن زباله در گوشه و کنار مناطق ساحلی و جنگلی استان رها شده و با گذشت زمان شیرابه این حجم زباله نه تنها خاک را آلوده می کند، بلکه وارد رودخانه ها و از آنجا وارد زمین ها و محصولات کشاورزی و دریا می شود. خاک آلوده به طور طبیعی مواد غذای آلوده را وارد چرخه غذایی انسان می کند، بنابراین سالم نگه داشتن این عنصر مهم زیستی، از اهمیت زیادی برخوردار است.

معدنکاری در استان مازندران و اثرات منفی آن بر محیط زیست منطقه

68 هزار هکتار معدن شامل 66 معدن فعال و 51 معدن تعطیل‌شده در جنگل‌های هیرکانی گسترده شده است. خشکیدگی گسترده درختان، آلودگی رودخانه‌ها و رانش زمین، تکه‌تکه شدن زیستگاه‌ها و تأثیر منفی بر حیات‌وحش، اثر تخریبی معدنکاوی در جنگل‌های هیرکانی است. در استان مازندران 97 معدن، شامل 54 فعال و 43 غیر فعال در کل به وسعت 5234233 هکتار قرار دارد که اغلب آن ها در بالادست رودخانه‌ها هستند و به آلوده کردن آب‌های روان و تأثیرات منفی بر اکوسیستم رودخانه‌ها انجامیده است. جاده‌هایی که به‌ منظور ایجاد دسترسی به معدن و انتقال مواد معدنی در دل جنگل‌ها احداث می‌شود، زیستگاه حیات‌وحش را چند تکه کرده و به برخی گونه‌های حیات وحش نیز آسیب می‌زند. متاسفانه پس از اتمام فعالیت این معادن، هیچ اقدامی برای ترمیم منطقه زیرنفوذ انجام نمی شود، در حالیکه باید در محدوده معدن، خاکریزی و درختکاری انجام شود. هدف حوزه صنعت و معدن، همچون دیگر حوزه‌های اقتصادی و صنعتی، درآمد‌زایی و ایجاد اشتغال است. درحالی‌که در مسیر این فعالیت‌ها، میزان تخریب و آسیب وارد شده به مناطق جنگلی هم قابل توجه ولی جبران ناپذیر است.
برای مثال زغال سنگ استخراج شده از معادن به ویژه در البرز مرکزی در نزدیکی رودخانه تلار، حاوی مواد زائد بسیاری می باشد که به همین منظور و جهت بازدهی کوره های فولاد سازی، تحت عملیات زغالشویی قرار می گیرد، ولی باطله های حاصل از این فرایند بدلیل انتشار آلاینده ها به محیط، آلودگی های زیست محیطی وسیعی از جمله آلودگی خاک را بدنبال دارد. همچنین متأسفانه شیرابه‌های این کوه زغال باطله با بارش هر بارانی به رودخانه و زمین‌های کشاورزی سرازیر شده محصولات کشاورزی که مردم از آن استفاده می کنند را نیز آلوده می کند.

گسترش و توسعه ناپایدار

استان مازندران به علت وجود دو عارضه مهم کوه و دریا، از ویژگی جغرافیایی خاصی برخوردار است. شرایط اقلیمی مساعد وپوشش گیاهی، باعث مهاجرت پذیری استان گردیده بطوریکه شبکه شهری و روستایی از توزیع کاملا متعادل جمعیتی خارج شده است. گسترش شهر ها و روستاها و به دنبال آن افزایش جمعیت می تواند تبعات زیست محیطی نیز داشته باشد از جمله آلودگی هوا، آلودگی رودخانه ها، آب های زیرزمینی، حتی دریای مازندران و افزایش پسماندها.

تصویر ماهواره ای سنتینل-2(2019 سمت راست) و لندست(2000 سمت چپ) از گسترش شهر آمل در بازه زمانی 20 ساله

تصویر ماهواره ای سنتینل-2(2019 سمت راست) و لندست(2000 سمت چپ) از گسترش شهر بابل در بازه زمانی 20 ساله

تصویر ماهواره ای سنتینل-2(2019 سمت راست) و لندست(2000 سمت چپ) از گسترش شهر قائم شهر در بازه زمانی 20 ساله

تصویر ماهواره ای سنتینل-2(2019 سمت راست) و لندست(2000 سمت چپ) از گسترش شهر ساری در بازه زمانی 20 ساله

تصویر ماهواره ای سنتینل-2(2019 سمت راست) و لندست(2000 سمت چپ) از گسترش شهر نکا در بازه زمانی 20 ساله

تصویر ماهواره ای سنتینل-2(2019 سمت راست) و لندست(2000 سمت چپ) از گسترش شهر یهشهر در بازه زمانی 20 ساله

تصویر ماهواره ای سنتینل-2(2019 سمت راست) و لندست(2000 سمت چپ) از گسترش شهر چالوس در بازه زمانی 20 ساله

تصویر ماهواره ای سنتینل-2(2019 سمت راست) و لندست(2000 سمت چپ) از گسترش شهر نوشهر در بازه زمانی 20 ساله

تصویر ماهواره ای سنتینل-2(2019 سمت راست) و لندست(2000 سمت چپ) از گسترش شهر رامسر در بازه زمانی 20 ساله

تصویر ماهواره ای سنتینل-2(2019 سمت راست) و لندست(2000 سمت چپ) از گسترش شهر کلاردشت در بازه زمانی 20 ساله

تصویر ماهواره ای سنتینل-2(2019 سمت راست) و لندست(2000 سمت چپ) از گسترش شهر تنکابن در بازه زمانی 20 ساله