میراث فرهنگی از فضا

هــدف از مســتندنگاری، ثبــت تصویــری وضعیــت موجــود بنــا یــا اثــر شــامل: آســیب‏ها، فرســایش‏ها، تغییــر شــکل‏ها و ... می‏ باشــد کــه معمولاً بر اثر بالا رفتن سن بنا، بلایای طبیعی همچون زلزله و طوفان، بمباران های جنگی و ... بوجود می‏ آید. مستند نگاری میراث فرهنگی با استفاده از روش‏های قدیمـی و بازدیدهای میدانی (روش‏های فعال) شامل محدودیت‏هایی است کـه از آن جملـه می‏ تـوان بـه صـرف زمـان و هزینـه زیـاد و خسـتگی نیـروی انسـانی در فعالیت‏هـای مسـتندنگاری، عدم دسترسی یا دسترسی دشوار به برخی مناطق صعب العبور و ... اشـاره نمـود. یکی از راه‏ های نوین برای مستند نگاری میراث فرهنگی، سنجش از دور فراطیفی است که به عنوان روش غیر فعال شناخته می‏ شود. می ‏توان ادعا کرد که سنجش از دور، ابزاری انقلابی در مستند نگاری میراث فرهنگی است و در حال حاضر تکنولوژی، از جمع آوری اطلاعات به صورت فعال به سمت غیر فعال می‏ رود و با استفاده از تصاویر فراطیفی که امکان ادغام داده ‏های پوشش زمین، کاربری اراضی، زمین شناسی، ژئوموروفولوژی و ویژگی‏های هیدروگرافی را به ما می‏ دهد، می ‏توانیم راحت تر و دقیق تر به مستند نگاری سکونتگاه های انسانی در گذشته بپردازیم. تصاویر فراطیفی از امواج الکترومغناطیس انعکاسی از سطح اشیاء مختلف به وجود می‏ آید و با توجه به این موضوع که هر شیء، متناسب با ویژگی‏های ظاهری و مولکولی خود امواج الکترو مغناطیس را به صورت منحصراً بازتاب می‏ کند، این امر امکان تشخیص عوارض مختلف را فراهم می سازد و در نهایت نتیجه حاصل از تصویر برداری فراطیفی، مکعب طیفی است. در این رویکرد با استخراج ویژگی‏های مکانی و غیرمکانی از تصاویر فراطیفی و مقایسه این ویژگی‏ها در تصویر قبل و بعد از فرسایش سازه میزان تغییرات و موقعیت آن شناسایی می ‏شود. در ادامه تصاویری از مستندنگاری و شناسایی تغییرات بوجود آمده در چند نمونه از اماکن تاریخی مذهبی شهرهای عراق و سوریه بر اثر جنگ و درگیریهای داعش آمده است.

شکل-1: مستندنگاری تخریب عمدی داعش در کاخ نمرود، یکی از گنجینه های باستانی عراق
.

شکل-2: مستندنگاری تخریب عمدی داعش در معبد «بل»، یکی از گنجینه های باستانی سوریه
.

شکل3-: مستندنگاری تخریب عمدی داعش در دره مقبره ها، یکی از گنجینه های باستانی سوریه
.

بـا وجـود طیـف وسـیعی از آثـار تاریخـی و فرهنگـی موجـود در ایـران کـه یادگارهایـی از تنـوع فرهنگ‏هـا و تمدن‏هـای کهـن را در سـینه خـود نـگاه داشـته اسـت، هنـوز از روش‏هایـی در تهیـه مدل‏هـای هندسـی و نمایشـی آثـار اسـتفاده می‏ گـردد کـه علیرغم دقــت و کیفیــت کــم نســبت بــه روش‏هــای نویــن، صــرف زمــان و هزینــه زیـاد را نیـز بـه دنبـال خواهنـد داشـت. این در حالی است که مستند نگاری میراث فرهنگی با استفاده از تصاویر ماهواره ‏ای علاوه بر تامین دقت بالا، از نظر زمان و هزینه نیز کاملاً به صرفه می ‏باشد.

منابع:
علی تاجر، ســعید و افشاری ‏آزاد، سمیه، 1392، "بررسی جایگاه مهندسی ژئوماتیک در کاربردهای میراث فرهنگی - باستان شناسی و معماری"، پژوهش‏های باستان‏شناسی ایران

Danti, M., Branting, S. and Penacho, S., 2017. The American schools of oriental research cultural heritage initiatives: Monitoring cultural heritage in Syria and Northern Iraq by geospatial imagery.

Geosciences, 7(4), p.95..