22 آوریل، روز جهانی زمین

روز زمین برای اولین بار در تاریخ 22 آوریل سال 1970، معادل 2 اردیبهشت‌ ماه) در ایالات متحده آمریکا برگزار گردید و از آن زمان هر ساله این روز به‌ عنوان روز جهانی زمین به منظور افزایش آگاهی مردم جهان نسبت به حفاظت از زمین، منابع و تنوع زیستی آن گرامی داشته می‌شود. در سال 2022 شعار روز جهانی زمین بر "سرمایه گذاری در زمین با کاهش پلاستیک" متمرکز شده است (شکل شماره 1).

شکل-1 : پوستر روز جهانی زمین

اکنون زمان تغییر همه چیز از جمله فضای کسب و کار، فضای آموزش، فضای سیاسی و... و همچنین زمان شجاعت برای پیشبرد اقداماتی در جهت حفظ محیط زیست زمین، حفاظت از سلامت جانداران با مشارکت مردم جهان می‌ باشد. زمان اندکی برای حل بحران آب و هوایی، احیای طبیعت و ساختن سیاره‌ای سالم و ایجاد آینده‌ای مرفه و پایدار برای فرزندانمان باقی مانده است، پس باید به سرعت اقدام کنیم. راهکارهایی که برای حفظ زمین می‌توانیم انجام دهیم عبارتند از :

• مقابله با تغییرات اقلیمی از طریق رژیم‌ های غذایی مناسب
• مقابله با جنگل‌ زدایی
• محاسبه رد پای اکولوژیکی خود در طبیعت
• عدم استفاده از کیسه‌ های پلاستیک خرید و استفاده از کیسه‌ های چند بار مصرف
• برآورد الگوی مصرف
• استفاده از انرژی‌ های پاک
• عدم استفاده از ظروف یکبار مصرف
• عدم استفاده از بطری‌ های آب پلاستیکی
• عدم استفاده از آفت‌ کش‌ ها
• استفاده کمتر از غذاهای گوشتی
• رفتن به سمت خریدهای آنلاین
• استفاده از مواد ارگانیک
• خرید از فروشندگان محلی برای استفاده از سوخت کمتر برای رفتن به مسافت‌ های دورتر
• استفاده از مدهای لباس دوستدار طبیعت
• خاموش کردن چراغ‌های اضافی
• آموزش دیگران به حفظ اکوسیستم زمین
• بازیافت پسماندها
• کاشت گیاه و ...

نقش فناوری فضایی در پایش تخریب زمین در نقاط مختلف جهان

ما زمین را در معرض نابودی قرار داده و با اقدامات خود مسئول تخریب و از بین بردن منابع آن از جمله بسیاری از گونه‌ های گیاهی و جانوری هستیم، بطوریکه بسیاری از جانوران و گیاهان از سال 1970 ناپدید شده‌اند و در واقع انقراض گونه‌ های گیاهی و جانوری سریع‌ تر از نرح تکامل طبیعی شده است. زندگی بشر وابسته به تنوع زیستی است، انواع حشرات از جمله زنبورها، پروانه‌ ها، شاپرک‌ ها و همچنین پرندگان و... مسئول گرده افشانی بسیاری از گیاهانی هستند که ما از آنان تغذیه می‌ کنیم و ما با نابودی آن‌ها امنیت غذایی خود را به خطر انداخته‌ایم. ما بیشتر و بیشتر به زیستگاه جانوران نزدیک شده‌ایم بطوریکه در معرض ابتلا به بسیاری از بیماری‌ های مشترک بین انسان و حیوان و بروز بیماری‌ های نو ظهور و خطرناک قرار گرفته‌ایم. علاوه بر اینها بحران آب و هوایی نیز این نابودی‌ ها را تشدید کرده است.

همزمان با این تخریب‌های صورت گرفته در زمین، بشر با فناوری های پیشرفته از جمله فناوری فضایی و سنجش از دور، در حال رصد زمین و تغییرات صورت گرفته بر روی آن است. فناوری سنجش از دور می‌ تواند ابزاری ضروری و ارزشمند جهت پایش تغییرات ­زمین ناشی از پدیده‌ های طبیعی یا فعالیت‌ های انسانی باشد. گرم شدن دمای زمین، تخریب منابع زمین از جمله جنگل‌ ها، خشک شدن تالاب‌ها، تغییرات کاربری زمین، برجای گذاشتن پسماندها و بسیاری از تغییرات دیگر که می‌ تواند در زمان شیوع بیماری‌ ها و وقوع جنگ‌ ها تشدید شوند، قابل پایش هستند. بطور مثال در چند سال اخیر شیوع بیماری COVID-19 باعث مرگ بسیاری از مردم جهان گردید و فشار زیادی بر اقتصاد و سیستم‌ های مراقبت‌ های بهداشتی وارد نمود، بطوریکه بسیاری از فعالیت‌ های اقتصادی تعطیل و خسارات زیادی به مردم وارد شد. اما ماهواره‌ ها در اطراف زمین همچنان به پایش زمین و اتمسفر اطراف زمین مشغول بوده و نشان دادند که در مدت شیوع این بیماری و برقراری قرنطینه در بسیاری از کشورهای جهان، انتشار گازها به ویژه گازهای گلخانه‌ای که مسبب اصلی گرمایش زمین هستند، کاهش یافت ولی با شروع فعالیت‌های مجدد، میزان آلایندگی ها دوباره افزایش یافته است. نمونه دیگر، در گرماگرم تهاجم نظامی روسیه به اوکراین‌ ماهواره‌ ها بصورت مداوم تغییرات سطح زمین را رصد و خسارات وارده را ثبت نموده و مشخص گردید که چه میزان مناطق مسکونی، بیمارستان‌ها، جاده‌ ها، مراکز خدماتی، زمین‌ های کشاورزی، انبارهای غله و... آسیب دیده‌اند.

هر گونه تخریب در روی زمین به کل ساکنین زمین آسیب می‌ رساند به عنوان مثال تخریب جنگل‌ ها می‌ تواند باعث افزایش گازهای گلخانه‌ای در جهان شود (شکل‌ های شماره 2 و 3) یا خشک شدن تالاب‌ ها و دریاچه در هر نقطه‌ای از جهان می تواند آن منطقه را به کانون گرد و غبار تبدیل نموده و آلاینده‌ ها را در کل جهان گسترش دهد (شکل شماره 4).

شکل-2 : تصاویر تخریب پوشش گیاهی مناطق مسکونی زمان قبل (18 جولای 2021، 27 تیر 1400) و بعد (14 مارس 2022، 23 اسفند 1400) از بمباران اوکراین توسط جنگنده‌ های روسی

شکل-3: تصاویر تخریب پوشش جنگلی و اراضی کشاورزی زمان قبل (18 جولای 2021، 27 تیر 1400) و بعد (14 مارس 2022، 23 اسفند 1400) از بمباران اوکراین توسط جنگنده‌ های روسی

شکل-4: تصویر ماهواره ترا؛ ورود گرد و غبار از جنوب و جنوب غرب به ایران در تاریخ 5 بهمن‌ ماه 1400

افزایش جمعیت جهان و به دنبال آن تولید رو به رشد محصولات غذایی، تخریب جنگل‌ های بیشتر و در نتیجه کاهش تولید اکسیژن و افزایش تولید گازهای گلخانه‌ای، تشدید آلودگی هوا، گسترش بیابان‌ها، فرسایش خاک و کاهش حاصل‌خیزی آن و... در هر نقطه‌ ای در جهان می‌ تواند به کل زمین آسیب برساند (شکل‌های شماره 5 و 6). بنابراین تلاش و اقدامات هر کدام از ما برای جلوگیری از تخریب محیطی که در آن ساکن هستیم، وظیفه ماست و حفظ این منابع از اهمیت حیاتی برای نجات زمین برخوردار است.

شکل-5: تصاویر ماهواره‌ای گوگل ارث؛ خشک شدن تالاب پریشان در استان فارس طی 21 سال و تبدیل آن به کانون گردو غبار

شکل-6 : تصاویر ماهواره‌ای گوگل ارث؛ جنگل تراشی در شرق روستای پونل استان گیلان